Postępowanie nakazowe, to taki tryb postępowania procesowego, który połączony jest z dużo wyższą presją na pozwanego. Taki układ sił spowodowany jest tym, że sąd może zastosować tryb postępowania nakazowego tylko w bardzo wąskiej kategorii spraw, które oparte są na bardzo mocnych dokumentach. Są nimi na przykład dokumenty urzędowe, pisemne uznanie długu, zaakceptowany przez dłużnika rachunek, a także papiery wartościowe typu czek czy weksel.
Jako, że stopień prawdopodobieństwa wygrania przez powoda takiej sprawy jest bardzo wysoki, to ciężar – zwłaszcza finansowy – podważenia twierdzeń powoda w takiej sprawie został przerzucony na pozwanego, a skutki wydanego nakazu są dużo bardziej dotkliwe.
Pomimo licznych podobieństw dotyczących nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, a nakazem zapłaty wydanym w ramach postępowania nakazowego, należy pamiętać znaczące różnice w zakresie ich zaskarżania w ramach omawianych postępowań. Powyższe jest o tyle istotne, że świadomość istnienia tych różnic i prawidłowe zastosowanie postanowień regulujących wybrane postępowanie, warunkuje skuteczną obronę przed roszczeniami powoda.
Wydanie przez Sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest obarczone dużo bardziej rygorystycznymi wymogami, niż to jest w przypadku postępowania upominawczym. Zgodnie z postanowieniami Kodeksu postępowania cywilnego, Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu:
- dokumentem urzędowym;
- zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
- wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.
Nakaz w postępowaniu nakazowym może zostać wydany również na podstawie prawidłowo wypełnionego weksla lub czeku, których prawdziwość nie budzi wątpliwości oraz dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia świadczenia niepieniężnego, do którego był zobowiązany powód, dowodu doręczenia dłużnikowi rachunku lub faktury – w przypadku dochodzenia zapłaty za dostawę towaru lub usługi, będącej transakcją handlową.
Jak więc widać, wymogi dotyczące wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym są dużo bardziej rygorystyczne, niż w przypadku postępowania upominawczego.
Z perspektywy pozwanego jednak, nakaz wydany w postępowaniu nakazowym ma dużo bardziej doniosłe skutki. Na podstawie wydanego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym można bowiem dokonać zabezpieczenia roszczenia, ponieważ nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, z chwilą wydania, stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez potrzeby nadawania mu przez sąd klauzuli wykonalności. Oznacza to, że powód, otrzymawszy nakaz zapłaty, może z nim udać się do komornika, aby zabezpieczyć dochodzone kwoty. Zabezpieczyć roszczenie w tym przypadku oznacza zazwyczaj ni mniej ni więcej, niż tylko zajęcie pieniędzy zgromadzonych na rachunku bankowym pozwanego i przekazanie je, w zależności od podstawy wydania nakazu, na rachunek depozytowy lub do powoda.
Inaczej niż w ramach postępowania upominawczego, zaskarżając nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, wnosimy zarzuty, a nie sprzeciw. W piśmie zawierającym zarzuty pozwany musi wskazać, czy zaskarża on nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Składając zarzuty strona powodowa powinna również wymienić fakty, z których wywodzi swoje żądania i dowody na poparcie każdego z nich.
Tak jak w przypadku sprzeciwu, w skuteczne wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty, czyli wniesienie pisma w taki sposób, że zostanie merytorycznie rozpoznane, uzależnione jest od dochowania terminu wniesienia oraz zachowania wszystkich wymogów formalnych pisma procesowego oraz szczególnych wymogów dotyczących zarzutów.
Termin na wniesienie sprzeciwu
Termin na wniesienie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym został określony w art. 4802 § 1 kodeksu postępowania cywilnego i wynosi 1 miesiąc od dnia doręczenia nakazu zapłaty w, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce na terytorium UE.
W przeciwieństwie więc do postępowania upominawczego, w przypadku wnoszenia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym ustawodawca nie zróżnicował tego czy pozwany ma miejsce w kraju czy na terytorium kraju czy UE. Co więcej, w ramach niedawnych nowelizacji prawodawca zrezygnował również z krótszego, dwutygodniowego terminu ustanawiając termin miesięczny.
Należy jednak pamiętać, że w czasie który pozwany ma na wniesienie odwołania, powód może realizować zabezpieczenie, do którego daje mu prawo nakaz zapłaty. W sprzeciwie można wnosić o ograniczenie zabezpieczenia realizowanego na podstawie nakazu, a zakres ograniczenia zależy od uznania sądu.
Zarzuty od nakazu zapłaty – wymogi
Zarzuty od nakazu w postępowaniu nakazowym powinny w pierwszej kolejności spełniać wymagania formalne stawiane dla każdego pisma procesowego. Ponadto, zgodnie z brzmieniem 4803 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, powinny one wskazać, czy pozwany zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Zarzuty powinny zawierać również fakty, twierdzenia i dowody na ich poparcie, z których pozwany wywodzi określone skutki prawne.
Środek zaskarżenia od nakazu zapłaty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty.
W przeciwieństwie do sprzeciwu wnoszonego w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym, od pisma zawierającego zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pobiera się opłatę w wysokości ¾ opłaty od pozwu. To właśnie wzmiankowane wcześniej przerzucenie na pozwanego ciężaru ekonomicznego obrony przed roszczeniami, których zasadność, ze względu na dokumenty, którymi są poparte, jest bardzo prawdopodobna.
Cel, jaki chciał osiągnąć Ustawodawca, to danie przewagi podmiotowi, który jest w stanie wykazać swoje roszczenia dokumentami o wysokim stopniu pewności. Przed nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym bronić się jest znacznie trudniej, a zatem należy wnikliwie przeanalizować swoją sytuację, zanim zdecyduje się o takim kroku.