Pozew to podstawowe pismo procesowe inicjujące postępowanie cywilne o charakterze spornym. Pozew nie tylko musi być sporządzony dobrze merytorycznie, czyli przekonać sąd, że roszczenie jest zasadne, ale musi też spełniać szereg wymogów o formalnych. Ze względu na mnogość trybów postępowania oraz łatwość pomyłki, która może skutkować w najlepszym wypadku stratą czasu, warto powierzyć przygotowanie pozwu fachowcom.
Wymogi formalne pisma procesowego
Zanim sąd zapozna się z treścią naszego roszczenia i zastanowi się nad jego zasadnością, dokona badania wymogów formalnych, jakie musi spełnić każde pismo procesowe, a następnie bardziej szczegółowych wymagań, które musi spełniać pozew. Dodatkowo, jeśli pozew będzie dotyczył sprawy gospodarczej lub będzie dotyczył roszczenia, które może być rozpoznane w trybie nakazowym, weryfikacji będą podlegały kolejne wymogi formalne.
Podstawowe wymogi formalne, które musi spełnić pismo procesowe, znaleźć można w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego. Po pierwsze musi ono określać precyzyjnie, do jakiego sądu jest adresowane, imiona, nazwiska lub nazwy stron i ich przedstawicieli (chodzi tu o przedstawicieli ustawowych, np. rodziców nieletniego dziecka lub pełnomocników, jeśli są ustanowieni w sprawie) oraz musi określać, jakim rodzajem pisma jest nasz dokument. Kolejnym, często niezrozumiałym w zakresie nazewnictwa, elementem jest tzw. osnowa pisma, a zatem jego treść oraz uzasadnienie w postaci wskazania faktów i dowodów na ich poparcie. Na koniec pozew musi zostać podpisane oraz muszą zostać wymienione dołączone do niego dokumenty.
To dopiero początek, bowiem następnie musimy podać dane adresowe stron (w tym pozwanego). To często problematyczne, bo możemy adresu po prostu nie znać. Natura procesu cywilnego, jako polegającego na równości stron i roli sądu jako bezstronnego arbitra, jest jednak taka, że sąd nie będzie niczego ustalał za nas, więc to po stronie powoda, jako strony, która ma interes w udowodnieniu roszczenia, jest przedstawienie sądowi wszystkich potrzebnych danych. Nadto wskazać należy swoje dane indentyfikacyjne takie jak NIP, PESEL lub KRS, w zależności od tego, którym z tych numerów dysponujemy.
Kolejnym wymogiem, zgodnie z art. 1261 Kodeksu postępowania cywilnego, jest wskazanie wartości przedmiotu sporu. Reguły jego obliczania znajdują się w przepisach art. 19-26 Kodeksu postępowania cywilnego, a zastosowanie konkretnego przepisu zależy od natury roszczenia. Od podania WPS można odstąpić w przypadku, gdy pozew dotyczy skonkretyzowanej kwoty, np. pozew o zapłatę z faktury, jednak ostrożność procesowa nakazuje określać wartość przedmiotu sporu każdorazowo.
Przechodząc do szczegółowych wymagań, jakie ustawodawca stawia przed szczególnym rodzajem pisma procesowego jakim jest pozew, należy wymienić przede wszystkim dokładne określenie żądania, wskazanie daty wymagalności roszczenia oraz wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie. Dodatkowo koniecznym jest wskazanie wprost, czy strony próbowały załatwić sprawę polubownie, a jeśli nie to dlaczego.
Pozew musi zawierać również szczegółowe wnioski dowodowe, w szczególności wnioski o przesłuchanie świadków lub biegłych, dokonanie oględzin, o wezwanie do dostarczenia dokumentów będących w posiadaniu pozwanego lub osób trzecich, sądów, urzędów, jednak musi zostać uprawdopodobnione, że powód nie jest w stanie tych dokumentów uzyskać samodzielnie.
Warto też zaznaczyć, że w postępowaniu cywilnym, a zwłaszcza w postępowaniu gospodarczym, czyli takim, które toczy się pomiędzy przedsiębiorcami, występuje tzw. prekluzja dowodowa, a zatem ograniczenie w możliwości powoływania i prowadzenia nowych dowodów po przejściu określonego momentu postępowania. Oznacza to, że w przypadku postępowania gospodarczego, wszystkie dowody powinny zostać wskazane już w pozwie, bowiem ich późniejsze uzupełnienie jest możliwe jedynie w wyjątkowych okolicznościach.
Powód jest również zobowiązany do obliczenia wartości oraz dokonania opłaty sądowej od wnoszonego pozwu. Wartość ta może się różnić w zależności od rodzaju zgłaszanego roszczenia. Do pozwu należy natomiast dołączyć dowód uiszczenia tej opłaty. Nieuiszczenie lub niedołączenie dowodu uiszczenia opłaty jest również uważane za brak formalny pisma.
Każdy pozew musi zawierać również odpis dla każdej ze stron postępowania, tj. w przypadku wnoszenia powództwa, odpis dla każdego z pozwanych. Odpis może być kserokopią lub dodatkowym wydrukiem – nie być własnoręcznie podpisany, jednak musi być kompletny (zawierać komplet załączników) oraz musi być tożsamy w treści. Brak odpowiedniej liczby odpisów to również brak formalny.
Konsekwencje niespełnienia wymogów formalnych
Niespełnienie któregokolwiek z wymogów formalnych pozwu, skutkujące niemożliwością nadania mu dalszego biegu powoduje, że autor pisma wzywany jest do uzupełnienia braków formalnych. Praktyka często pokazuje, że pisma zwracane są z powodu wystąpienia takich braków, które nie stanowią przeszkody ich procedowania, jednak dla sądów załatwienie sprawy na poziomie formalizmów jest zazwyczaj drogą łatwiejszą, niż ich merytoryczne rozpoznanie.
Wezwanie do uzupełnienia braków należy zrealizować w terminie 7 dni, o czym sąd pouczy stronę, która nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Jeśli jednak termin ten upłynie bezskutecznie albo sąd uzna, że uzupełnienie nie zostało dokonane prawidłowo, sąd zwróci nasze pismo. Zwrot pisma z kolei powoduje, że traktuje się je jako w ogóle niebyłe, nie wywołujące żadnych skutków związanych z jego wniesieniem. Taka sytuacja może być brzemienna w skutki, choćby ze względu na upływ terminu przedawnienia.
Pozew – merytoryczna zawartość
Dopiero gdy mamy do czynienia z poprawnym formalnie pozwem, sąd bada jego warstwę merytoryczną. Najpierw sąd bada, czy nie zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu, a zatem czy nie zaszła jedna z przesłanek opisanych w art. 199 §1 Kodeksu postępowania cywilnego, tj. czy droga sądowa jest dopuszczalna, czy nie toczy się lub nie został już wcześniej prawomocnie osądzony spór o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, a także czy wszystkie strony są zdolne do działania przed sądem – czy są prawidłowo reprezentowane, czy mają zdolność sądową, czy powód oprócz zdolności sądowej ma zdolność procesową.
Dopiero po zbadaniu tych elementów, sąd przejdzie do oceny treści żądania, podniesionych twierdzeń i popierających je dowodów.
Konstruując pozew warto pamiętać, że często rzeczy, które wydają się stronie oczywiste, dla sądu wcale oczywiste nie są i wymagają dowodu. Nawet takie okoliczności jak fakt zawarcia umowy, jej treść czy wystawienie faktury wymaga dowodzenia. Sąd przyjmie za udowodnione bez prowadzenia postępowania dowodowego tylko te kwestie, które są mu wiadome z urzędu (np. z posiadanych dokumentów) oraz tzw. fakty notoryjne, a zatem powszechnie znane np. że w niskich temperaturach woda zamarza, a w wysokich paruje. Reszta twierdzeń musi zostać poparta dowodami, chyba że druga strona przyzna prawdziwość tych okoliczności.
Podsumowanie
Jak widać, konstruując pozew trzeba skupić się zarówno na treści, jak i na formie. Nie wystarczy napisać przekonującego pisma w dowolny sposób, bo nasze wywody w ogóle nie doczekają się lektury. Jednocześnie jednak nie można, skupiając się wyłącznie na spełnieniu wymagań formalnych, zaniedbać warstwy merytorycznej, bo wtedy nasz pozew skazany jest na porażkę na etapie jego rozpoznania. Profesjonalny pełnomocnik będzie w stanie połączyć ze sobą te dwa aspekty, dbając o to, aby pozew był kompletny.